Historia regionu

Historia Mariana Myszki jest niezwykle ciekawa. Między innymi z tego powodu, że nie zawiera typowego dla dziejów Członków Antykomunistycznego Podziemia epilogu. Bohater artykułu zginął co prawda tragicznie, nie trafił jednak do bezimiennego grobu. Co ciekawe, został pochowany z honorami i to w okresie szalejącego stalinizmu na ziemiach polskich. Równie interesujący jest fakt, że dopiero dwa lata po śmierci Mariana Myszki bezpieka zakończyła poszukiwania na terenie całego kraju, wycofując rozesłane za nim listy gończe.

Zupełnie nieznaną, zarówno szerszej publiczności, jak i pasjonatom historii Podziemia Niepodległościowego lat powojennych, jest postać Jana Dudziaka ps. „Sęp”. Ten, niewątpliwie, Bohater Powstania Antykomunistycznego lat powojennych przeprowadził wraz ze swym oddziałem najprawdopodobniej najbardziej spektakularną akcję na Ziemi Pilskiej w 1945 r. Rozbił sowiecką Komendanturę Wojenną w Kaczorach.

Począwszy od 1945 roku Krajnę zaczęły zasiedlać osoby, które wcześniej mieszkały na wschodnich i centralnych terenach II Rzeczpospolitej. Nowi osadnicy przywozili ze sobą nie tylko ciężki bagaż z osobistymi rzeczami, ale często także ogromny balast tragicznych wspomnień z okresu II wojny światowej. Jedną z takich osób był Jan Biela z Krajenki, który był naocznym świadkiem zbrodni w Michniowie.

Czy w okresie II wojny światowej na terenach Kreis Flatow działały jakieś komórki konspiracyjne? Na taką możliwość wskazuje mapa Pomorskiego Okręgu Armii Krajowej „Reich”, na której zaznaczony jest III Inspektorat „Odra”, którego teren działania obejmował także ziemie powiatu złotowskiego. Jakąś poszlaką jest również to, że organizacja „Odra” skupiała w swoich szeregach polskich jeńców wojennych. Mogli oni zatem przeniknąć m.in. na teren Kreis Flatow i świadczyć pracę przymusową na rzecz tutejszych Niemców. Począwszy od 1945 roku na zachodnią Krajnę przybywali z pewnością ludzie, którzy w okresie II wojny światowej należeli do organizacji podziemnych funkcjonujących na okupowanych terenach II Rzeczpospolitej. Marian Dąbrowski, ks. Klemens Średziński, Maksymilian Bytkowski... Takich nazwisk można wymienić dziesiątki. Tymczasem próżno szukać informacji o nich np. w Izbie Pamięci w Złotowie. Stąd właśnie pomysł na niniejszy cykl, w którym zamierzam opowiedzieć o ich losach. Przy okazji zapraszam rodziny byłych żołnierzy AK do kontaktu.

Czy można oszukać przeznaczenie? To niewątpliwie dyskusyjne pytanie. Niektóre historie związane z Krajną zdają się jednak potwierdzać, że jest to możliwe. Takim przykładem są dzieje byłej mieszkanki Krajenki i jej rodziny. Wkrótce na 77400 pojawią się podobne historie.

Historia Polski XIX i początku XX w. to czas, w którym polscy patrioci podejmowali nieudane próby wskrzeszenia państwa polskiego. Co gorsza, każda klęska okupowana była nie tylko wielką daniną krwi, ale także deportacjami na dalekie rubieże Rosji. W 1928 r. dawni Sybiracy, by uczcić pamięć tych, którzy zostali deportowani na nieludzka ziemię, a także zintegrować środowisko byłych zesłańców, utworzyli Związek Sybiraków. Założyciele tego stowarzyszenia nie przypuszczali zapewne, że już wkrótce historia zacznie się powtarzać.

Syn ziemi krajeńskiej, komendant XII Okręgu NSZ (AK), działacz Polskiego Związku Zachodniego, uczestnik kampanii wrześniowej 1939 roku, w okresie okupacji niemieckiej i sowieckiej członek podziemia niepodległościowego, zasłużony nauczyciel. Mimo tak bogatej karty Szczepan Piszczek pozostaje osobą mało znaną w naszym regionie. Dotyczy to nawet Krajenki, mimo że zaznaczył się bardzo mocno w powojennej historii miasta.

Trudno wskazać moment zawiązania antykomunistycznej formacji Kazimierza Kuśnierza "Ważnego". Warto przy tym zauważyć, że nie jest to jedyna wątpliwość dotycząca historii tej grupy. Miała ona jednak niewątpliwie antykomunistyczny charakter. Przejawiało się to m.in. niszczeniem dokumentów kontyngentowych, dokumentów reformy rolnej, legitymacji PPR oraz akcjami zbrojnymi przeciw żołnierzom sowieckim i "utrwalaczom" władzy ludowej. Organizacja działała na terenie powiatów: Złotów, Sępólno Krajeńskie, Chojnice, Człuchów i Tuchola. Interesujący jest także fakt, że do wiodących postaci tej organizacji należeli byli funkcjonariusze aparatu bezpieczeństwa.

Pamięć o niektórych bohaterach umiera wraz z nimi. Czasami jednak udaje się ją wskrzesić. Tak stało się w przypadku ks. Jana Pozorskiego, który przyszedł na świat 18 października 1876 roku w Krajence (powiat złotowski). W 2020 roku przypomniałem o życiu i dokonaniach tego duchownego w publikacji "Krajeńskie drogi do Niepodległej". Od tamtej pory byłem na dwóch wykładach o Powstaniu Wielkopolskim i jego Bohaterach, które miały miejsce w Muzeum Ziemi Złotowskiej. Na żadnym z nich nie wspomniano o ks. Janie Pozorskim. Dlatego postanowiłem napisać ten artykuł, który ukazuje się w ramach cyklu: „Duchowieństwo z Krajny”.

W 1945 roku walczył na Krajnie w szeregach "Armii Berlinga". Wcześniej był żołnierzem Armii Krajowej. Do historii przeszedł jako uczestnik II konspiracji. Niewątpliwie jego dzieje to znakomity scenariusz na romantyczny film. Byłaby w nim głęboka wiara w Boga oraz piękna i zarazem tragiczna miłość do kobiety. Także bohaterska postawa i śmierć w imię wyznawanych wartości. Na koniec zaś powiew tajemniczości.