Majątek osobisty a majątek wspólny w małżeństwie - co warto wiedzieć?

Czym jest wspólność majątkowa?

Małżeńska wspólność majątkowa to ustrój majątkowy, który powstaje automatycznie w momencie zawarcia małżeństwa. Oznacza on, że większość z dóbr materialnych, które zostały nabyte przez małżonków, stają się ich majątkiem wspólnym. 

Małżeńska wspólność majątkowa, tak samo jak rozdzielność ma pewne zalety i zady. Pozytywnym aspektem ustawowej wspólności majątkowej są korzyści podatkowe, zwiększenie zdolności kredytowej oraz budowanie majątku wspólnego dla przyszłych pokoleń, natomiast do istotnych wad zaliczyć należy przede wszystkim odpowiedzialność małżonka za długi drugiego małżonka, w przypadku rozwodu często powstają też problemy z ustaleniem, kto po podziale majątku jest właścicielem danego składnika majątku. 

Majątek wspólny – co do niego zaliczamy?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, majątek wspólny powstaje w momencie zawarcia małżeństwa. Istnieje możliwość ustanowienia rozdzielności majątkowej, która wyłącza wspólność ustawową. Co ważne taką umowę można sporządzić przed ślubem lub w trakcie trwania małżeństwa, natomiast w sytuacji gdy intercyza nie została zawarta, powstaje wspólność ustawowa. 

Zasadą jest, że w skład majątku wspólnego małżonków wchodzą wszelkie przedmioty i prawa majątkowe nabyte w okresie trwania małżeństwa, niezależnie od tego czy zostały nabyte wspólnie czy osobno przez któregokolwiek z małżonków. Ustawa zapewnia przykładowe wyliczenia co można zaliczyć do majątku wspólnego małżonków, miedzy innymi:

• przedmioty nabyte przez obu lub jednego z małżonków w czasie trwania wspólności,
• wynagrodzenie za pracę - oprócz wynagrodzenia otrzymanego za wykonywanie pracy na podstawie umowy o pracę, do wspólnego majątku małżeńskiego zalicza się także wszelkie inne formy zarobków, takie jak honoraria z umów cywilnoprawnych, np. umów zlecenia czy umów o dzieło.
• dochody z innej działalności każdego z małżonków,
• środki zgromadzone na rachunku otwartym lub pracowniczym funduszu emerytalnym.

Majątek osobisty - co do niego zaliczamy?

Do majątku osobistego każdego z małżonków należy to, co zostało przez każdego z nich nabyte przed zawarciem małżeństwa. Jeśli więc przed zawarciem małżeństwa któryś z małżonków był np. właścicielem samochodu czy nieruchomości, to wejdą one do jego majątku osobistego, a nie do majątku wspólnego małżonków. 

Ustawodawca w art. 32 sporządził katalog praw i przedmiotów, które należą do majątku osobiste. Warto zwrócić uwagę w szczególności na:

• przedmioty majątkowe nabyte poprzez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej,
• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała,
• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osiągnięcia osobiste jednego z małżonków,
• prawa autorskie i prawa pokrewne, a także inne prawa twórcy.

Dodatkowo należy pamiętać, że przedmioty nazywane przez ustawodawcę przedmiotami zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową, nawet w sytuacji, gdy zostały nabyte przez małżonka przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę,  chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

Ustanie wspólności majątkowej 

W trakcie trwania małżeństwa wspólność majątkowa może ustać z różnych powodów. Przede wszystkim, może to nastąpić w sytuacji, gdy małżonkowie zdecydują się na zawarcie umowy o rozdzielność majątkową. Ponadto, wspólność majątkowa ustaje z mocy prawa, gdy jedno z małżonków zostaje ubezwłasnowolnione lub gdy wobec jednego z małżonków ogłoszona zostanie upadłość. Wspólność majątkowa ustaje z mocy prawa również w chwili orzeczenia separacji pomiędzy małżonkami. 

Podział majątku wspólnego 

Podział majątku wspólnego małżeństwa może odbyć się na dwa sposoby: poprzez orzeczenie sądu lub poprzez zawarcie umowy w postaci np. aktu notarialnego. Aby zrealizować podział majątku w drodze sądowej, należy najpierw złożyć stosowny wniosek o podział majątku wspólnego. Taki wniosek może być zawarty w ramach pozwu o rozwód, składanego do sądu okręgowego, lub w osobnym postępowaniu, które zostanie wszczęte po ustaniu wspólności majątkowej przed sądem rejonowym.

Możliwe jest przeprowadzenie rozdzielności majątkowej za pośrednictwem sądu lub poprzez zawarcie umowy notarialnej. Po podpisaniu takiej umowy każdy z małżonków posiada swój własny majątek osobisty od daty wskazanej w akcie. 

Należy pamiętać, że możliwość podziału majątku po rozwodzie pozostaje otwarta nawet po upływie kilku lat, ponieważ prawa do udziału w wspólnym majątku małżeńskim nie wygasają. Z uwagi na wysokie koszty związane z prowadzeniem postępowania sądowego, najlepszym rozwiązaniem jest polubowny podział majątku przed notariuszem, jednak nie zawsze jest on możliwy z uwagi na fakt, że w tym celu potrzebna jest zgodne stanowisko obu małżonków.