Antykomunistyczne Podziemie na Krajnie

Na terenie powiatu złotowskiego działała antykomunistyczna organizacja o nazwie WiN. Jej dowódcą był Leon Cywiński z Zakrzewa. Kolejną kluczową osobą w organizacji był Henryk Kabat ze Złotowa, który utrzymywał kontakt z Komendą AK w Tucholi. Wszystkie te zapisy znajdują potwierdzenie w aktach wytworzonych przez Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Złotowie. Czy w naszym regionie od jesieni 1945 roku działała komórka ogólnopolskiej organizacji Wolność i Niezawisłość (WiN)?

W historii Antykomunistycznego Podziemia można odnaleźć wiele kobiet. Były głównie łączniczkami, sanitariuszkami lub pełniły funkcje zwiadowcze. Za swoje poświęcenie dla Ojczyzny płaciły typową dla Żołnierzy Wyklętych cenę. Trafiały do komunistycznych aresztów, były fizycznie i psychicznie torturowane przez sowieckich oprawców, ich procesy kończyły się wyrokami więzienia. Kolaborujące ze Związkiem Radzieckim osoby, wzorem niemieckich nazistów, nie wahały się również skazywać ich na karę śmierci. Obrazuje to m.in. historia Reginy Ozgi - Nowaczewskiej, którą powojenne ścieżki życiowe zaprowadziły do Piły.

Walka reżimu komunistycznego z Kościołem katolickim w Polsce charakteryzowała się różnym poziomem intensywności. Nie ma jednak najmniejszych wątpliwości, że toczyła się przez cały okres panowania tzw. ”władzy ludowej”. Swoje apogeum osiągnęła w latach 1951-53. Moment początkowy wiąże się z aresztowaniem ordynariusza kieleckiego księdza biskupa Czesława Kaczmarka, które miało miejsce 20 stycznia 1951 r. Rok później nastąpiły zatrzymania duchownych z Kurii Krakowskiej (proces toczył się w styczniu 1953 r. przed WSR w Krakowie). Kolejna symboliczna data to 25 września 1953 roku, kiedy to władza komunistyczna nie wahała się uwięzić Prymasa Polski, ks. kard. Stefana Wyszyńskiego. W tej totalnej wojnie na wyniszczenie Kościoła katolickiego w Polsce ogromną ofiarę ponieśli również niżsi rangą duchowni, którzy pełnili posługę duszpasterską w parafiach, zakonach i różnych instytucjach kościelnych.

Na Krajnie wciąż względnie dużo osób pamięta o formacji Leona Mellera "Jędrusia". Dzieje się tak nie tyle ze względu na jej antykomunistyczną działalność, bo grupa istniała stosunkowo krótko, ale tragiczny koniec. Członkowie oddziału byli torturowani i trafili do komunistycznych więzień. Orzeczono wobec nich też rekordową ilość wyroków śmierci. Dziewięć z nich wykonano.

Jedną z najgłośniejszych akcji Antykomunistycznego Podziemia na Krajnie było rozbicie aresztu PUBP w Wyrzysku. Dokonała tego formacja dowodzona przez Juliana Bauca i Mariana Myszkę. W zachowanych raportach "bezpieka" określała ją jako "terrorystyczno – rabunkową o zabarwieniu AK". Obok tego pojawiają się również zapisy, że była powiązana z NSZ.

Kilka lat temu na rynku wydawniczym ukazała się książka Kajetana Rajskiego "Wilczęta", w której synowie i córki Żołnierzy Wyklętych opisali tragiczne dzieje swoich rodziców oraz opowiedzieli o własnych przeżyciach. Oczywiście komunistyczne represje dosięgały również wstępnych, rodzeństwa, a nawet dalszych krewnych uczestników II konspiracji. Ich losy z reguły nie stanowią jednak przedmiotu opracowań historycznych, mimo że również i oni składali ogromną ofiarę na ołtarzu walk o niepodległość. W niektórych przypadkach niemal równą tym, którzy z bronią w ręku podjęli walkę z sowieckim okupantem. Takim przykładem jest życiorys Stanisławy Wądołowskiej - siostry Stanisława ("Wiarus") i Józefa ("Vis") Grabowskich.

Krajowa Policja Bezpieczeństwa była prawdopodobnie najliczniejszą antykomunistyczną organizacją na Pomorzu Środkowym. W 1951 roku liczyła około 130 członków. Interesujące, że geneza powstania antykomunistycznej grupy łączy się z Piłą. W jej historii możemy odnaleźć także wątki odnoszące się do powiatu złotowskiego.

Omawianie dziejów Żołnierzy Wyklętych z naszego regionu zamyka się w zasadzie w dwóch grupach. Pierwsza obejmuje konspiratorów, którzy podejmowali (w mniej lub bardziej czynny sposób) działalność antykomunistyczną na terenie północnej Wielkopolski (Krajnie). W drugiej znajdują się zaś osoby, które walczyły ze zbrodniczym totalitaryzmem w innych częściach kraju, a następnie przybyły na nasze ziemie w celu znalezienia bezpiecznego schronienia. Tymczasem jest jeszcze jedna kategoria osób. Mowa o ludziach, którzy zapisali w swoim życiorysie jakiś epizod związany z naszym regionem, po czym podjęli działalność antykomunistyczną w innych częściach kraju. W niniejszym artykule przedstawiam sylwetkę jednej z takich osób.